Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Με ιδιαίτερη χαρά αποδέχτηκα την πρόσκληση της αγαπητής μας Ρένας Δημοσθένους να παρουσιάσω στην αποψινή εκδήλωση το βιβλίο της «Εθελοντισμός και Τοπική Αυτοδιοίκηση». Απάντησα αμέσως θετικά, πριν καν διαβάσω το βιβλίο, γιατί η Ρένα, πέραν από προσωπική φίλη, είναι και ένας σημαντικός άνθρωπος με πολλές ευαισθησίες και έντονη την αίσθηση της προσφοράς. Με τη συνολική της δράση και τη διαχρονική στάση ζωής της, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της έννοιας του ενεργού πολίτη αλλά και του μάχιμου εθελοντή.
Αυτές τις έννοιες, της ενεργούς πολιτότητας και του εθελοντισμού, τις χρειαζόμαστε ως κοινωνία σήμερα όσο ποτέ άλλοτε. Τις χρειαζόμαστε γιατί είναι η καλύτερη απάντηση στον ατομικισμό που χαρακτηρίζει την εποχή που ζούμε.
Ο εθελοντισμός είναι στάση ζωής που επιδρά εποικοδομητικά στο κοινωνικό στερέωμα, καθότι προάγει την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και αφορά όλους, ανεξαρτήτως κοινωνικών και οικονομικών διακρίσεων. Εμπερικλείει ιδιαίτερες αξίες όπως είναι η δικαιοσύνη, η ισονομία, η κοινωνική αλληλεγγύη και η συνοχή. Είναι μια πράξη που φανερώνει γνήσια συμβολή στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Είναι μια συνεισφορά στην κοινωνία, στον ίδιο μας τον εαυτό και πάνω απ’ όλα στην πατρίδα μας. Είναι μια πράξη που γίνεται με γνώση, γενναιοδωρία και διάθεση ανιδιοτελούς προσφοράς στο κοινωνικό σύνολο.
Αγαπητοί φίλοι,
Στη σύγχρονη ζωή, η οικοδόμηση μιας δραστήριας Κοινωνίας των Πολιτών που στηρίζεται στην εθελοντική δράση, αποτελεί ένα νέο συστατικό για την ποιότητα της Δημοκρατίας μας.
Οι πολίτες έχουν δικούς τους τρόπους οργάνωσης σε ομάδες και σύνολα με δικές τους προτεραιότητες και ευαισθησίες. Οι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις με τους εθελοντές τους, σχηματίζουν οργανωμένες παρεμβάσεις στη δημόσια ζωή. Οι προκλήσεις για την πρόοδο και ευημερία μιας πολιτείας, δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του κράτους, της εξουσίας και των κομμάτων. Συνομιλητής και διαμεσολαβητής για τους πολίτες είναι η Κοινωνία των Πολιτών και οι Εθελοντικές Οργανώσεις.
Ορισμένοι τομείς σήμερα όπου οι εθελοντές διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη δημόσια ζωή είναι:
- Το περιβάλλον
- Τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου
- Η κοινωνική στήριξη ανθρώπων που βρίσκονται στο περιθώριο
Οι διάφορες εθελοντικές δράσεις έχουν διευρύνει τους στόχους τους για επίλυση προβλημάτων και αναβάθμιση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των πολιτών. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Εθελοντισμός συναντά την Τοπική Αυτοδιοίκηση που διαδραματίζει τον δικό της ρόλο, για μια αποκεντρωμένη εξουσία, πιο κοντά στους πολίτες.
Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι πολύ σημαντικός, καθώς οι Τοπικές Αρχές έχουν την δυνατότητα να είναι πιο κοντά στον πολίτη και να αναλαμβάνουν άμεσα την εφαρμογή στοχευμένων πολιτικών.
Γι’ αυτό και η σύνδεση μεταξύ Εθελοντισμού και Τοπικής Αυτοδιοίκησης που επιχειρεί η αγαπητή Ρένα στο βιβλίο της δεν είναι καθόλου τυχαία.
Η Ρένα προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα εάν υπάρχει στρατηγική προώθησης του εθελοντισμού στην τοπική κοινωνία, και στοχεύει στην αξιοποίηση των κατάλληλων τεχνικών ώστε οι δημότες να αναπτύξουν στάσεις και συμπεριφορές κοινωνικής προσφοράς και ευθύνης. Τα μέσα που χρησιμοποιεί για την επίτευξη αυτού του στόχου είναι η μελέτη της υπάρχουσας βιβλιογραφίας, η χρήση συγκεκριμένων ερωτηματολογίων και οι συζητήσεις με άτομα που έχουν μακρόχρονη εμπειρία στον εθελοντισμό.
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Διαβάζοντας κανείς το βιβλίο της Ρένας αντιλαμβάνεται αμέσως το εύρος της έρευνας που έχει γίνει. Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο διακριτά μέρη που αναλύουν τις δύο βασικές έννοιες: τον Εθελοντισμό και την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Το πρώτο μέρος περιέχει τον ορισμό της ευρείας έννοιας του εθελοντισμού, καθώς και μια ενδιαφέρουσα ανάλυση της πορείας του μέσα από την ιστορία της ανθρωπότητας, ξεκινώντας από την αρχαιότητα και καταλήγοντας στον 21ο αιώνα. Στη συνέχεια γίνεται μια αξιόλογη προσπάθεια για καταγραφή των σημαντικότερων εθελοντικών οργανώσεων και ΜΚΟ ανά την υφήλιο και δίνονται συγκεκριμένα παραδείγματα εθελοντισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η περιγραφή του τοπίου του εθελοντισμού στην Κύπρο μέσα από την ιστορική ανασκόπηση και την καταγραφή των κυπριακών εθελοντικών οργανώσεων. Στο πρώτο αυτό μέρος του βιβλίου παρουσιάζονται και συγκεκριμένα παραδείγματα εθελοντισμού στην Κύπρο, ενώ δίνεται έμφαση και στον θεσμό του Επιτρόπου Εθελοντισμού και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων που θεσπίστηκε το 2013 με την εκλογή του Νίκου Αναστασιάδη στην προεδρία της Δημοκρατίας. Σε αυτό το σημείο αξίζει πιστεύω να αναφερθεί ότι η Κύπρος είναι η μόνη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση που διαθέτει δημόσιο αξιωματούχο που να ασχολείται αποκλειστικά με θέματα εθελοντισμού, κάτι που αποδεικνύει και τη μεγάλη σημασία που αποδίδουμε ως κοινωνία στην έννοια του εθελοντισμού.
Αναλύοντας την έννοια του σύγχρονου εθελοντισμού, η συγγραφέας τονίζει: «Ο εθελοντισμός σήμερα, απέκτησε διαφορετική έννοια από τη φιλανθρωπία. Στοχεύει σε αλλαγή νοοτροπίας και κουλτούρας που ενισχύει την κοινωνική συνοχή και την κοινωνική οικονομία συμβάλλοντας στην επίλυση σύγχρονων προβλημάτων. Καταδεικνύεται έτσι η ανάγκη ενός σύγχρονου μοντέλου εθελοντισμού που να μπορεί να αναπτύξει στάσεις και συμπεριφορές μιας καλής δημοκρατικής κοινωνίας» (σελ. 86).
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου αναλύει την έννοια της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με αναφορές στη σχετική νομοθεσία, τις αρμοδιότητες και κυριότερες πηγές εσόδων των Δήμων, αλλά και τη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση. Μετά από μιαν περιεκτική ιστορική ανασκόπηση του θεσμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο, η συγγραφέας παρουσιάζει τα αριθμητικά δεδομένα της έρευνας της για τον εθελοντισμό στην τοπική κοινωνία, όπως αυτά συγκεντρώθηκαν μέσα από τα ερωτηματολόγια που απέστειλε στους Δήμους.
Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, βρίσκεται και η ουσία της όλης μελέτης και έρευνας, εφόσον η συγγραφέας προβαίνει σε συγκεκριμένες εισηγήσεις για να εμπλακούν στον εθελοντισμό όσα περισσότερα μέλη της τοπικής κοινωνίας είναι δυνατόν αλλά και να αναπτυχθεί η εθελοντική κουλτούρα στους δημότες.
Με αυτό τον τρόπο, το βιβλίο δεν περιορίζεται μόνο σε μια θεωρητική προσέγγιση, αλλά προτείνει και μια στοχευμένη πρακτική εφαρμογή στην κυπριακή πραγματικότητα. Η Ρένα, στην προσπάθεια της για εκσυγχρονισμό και περαιτέρω ανάπτυξη του εθελοντισμού σε τοπικό επίπεδο, προτείνει μια αυτόνομη επιτροπή εθελοντισμού που να απαριθμεί από 5 έως 8 μέλη και η οποία να είναι υπόλογη στο δημαρχείο αλλά να λειτουργεί μόνο με μη εκλεγμένους δημότες. Ο υπεύθυνος (ή πρόεδρος) της επιτροπής θα πρέπει να μπορεί ο ίδιος να επιλέξει τα άτομα της ομάδας του για να επιτευχθεί καλύτερη και πιο αποτελεσματική συνεργασία.
Λόγω έλλειψης κατάλληλου νομικού πλαισίου, η συγγραφέας προτείνει ακόμα τη δημιουργία ενός χάρτη-εγχειριδίου με ενιαίες κατευθυντήριες γραμμές και στόχους για καλύτερη κατανόηση και συνεργασία μεταξύ των μελών της επιτροπής. Σημαντική είναι και η εισήγηση για δημιουργία «τράπεζας εθελοντών» (σελ. 112), μιας βάσης δεδομένων δηλαδή που θα μπορεί να λειτουργεί ως εργαλείο για την ομαδοποίηση και χρησιμοποίηση των εθελοντών ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους και τον ελεύθερο τους χρόνο.
Σύμφωνα με τη συγγραφέα, οι δράσεις της εν λόγω επιτροπής εθελοντισμού μπορεί να επεκτείνονται, πέρα από τις φιλανθρωπικές δραστηριότητες για στήριξη των ευάλωτων ομάδων του Δήμου, και σε άλλους τομείς όπως είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης, η αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων, η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, η εθελοντική προσφορά στον αθλητισμό, τη μουσική, τον χορό και την τέχνη, καθώς και η επιμόρφωση και εκπαιδευτική ενίσχυση των δημοτών όλων των ηλικιών.
Ιδιαίτερη σημασία αποδίδει η συγγραφέας στην ύπαρξη κινήτρων και επαίνων, αλλά και στην ευθύνη των τοπικών αρχών για δημιουργία πνεύματος εθελοντισμού και αλληλεγγύης με στόχο οι δημότες να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές της ιδέας. Χαρακτηριστικά αναφέρεται στο βιβλίο: «Ο εθελοντής είναι μέρος της τοπικής κοινωνίας, οι δήμοι έχουν χρέος να προωθήσουν την ιδέα του εθελοντισμού και να καλλιεργήσουν στενή συνεργασία μεταξύ τους, βοηθώντας τον δημότη να αντιληφθεί ότι είναι τιμή του να είναι εθελοντής» (σελ. 111).
Τα συμπεράσματα της μελέτης της Ρένας καταδεικνύουν πως η ανάπτυξη στρατηγικής σε μία καλά οργανωμένη τοπική κοινωνία μπορεί να κατευθύνει και να οδηγήσει τους δημότες να αποκτήσουν κουλτούρα προσφοράς, να ενδυναμώσουν τις μεταξύ τους σχέσεις και συγχρόνως να αγαπήσουν τον Δήμο τους, αναπτύσσοντας μία αμφίδρομη επικοινωνία με οφέλη εκατέρωθεν.
Κυρίες και κύριοι,
Αγαπητές φίλες και φίλοι,
Σε μια εποχή μεγάλων προκλήσεων ο εθελοντισμός μπορεί να παίξει ένα αποφασιστικότερο ρόλο στην ανάπτυξη της κοινωνικής αλληλεγγύης, μέσα από τη στενή συνεργασία μεταξύ πολιτών και τοπικών αρχών.
Γι’ αυτό η Τοπική Αυτοδιοίκηση οφείλει να αναλάβει πρωτοβουλίες που θα προωθούν τον θεσμό του εθελοντισμού και θα διευρύνουν τα πεδία εφαρμογής του χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια.
Η εισήγηση της Ρένας για δημιουργία εθελοντικής επιτροπής στους Δήμους με συγκεκριμένο μοντέλο λειτουργίας, μπορεί να αποτελέσει τη βάση για ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ πολιτών και τοπικής αυτοδιοίκησης. Ενδυναμώνοντας αυτή τη συνεργασία και καλλιεργώντας την εθελοντική κουλτούρα στην τοπική κοινωνία, προκύπτουν πολλαπλά οφέλη και για το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο.
Ο εθελοντισμός δημιουργεί καινούργια θετικά πρότυπα στην κοινωνία.
Όπως τονίζει και η ίδια η Ρένα, στις τελευταίες γραμμές του βιβλίου της, «Προβάλλοντας το πρότυπο του ενεργού πολίτη, ενός πολίτη με κοινωνικές ευαισθησίες, επαναπροσδιορίζονται οι αξίες και τα ιδανικά του ανθρώπινου δυναμικού, η διοίκηση γίνεται αποδοτικότερη, αποκτά συλλογικότητα και βελτιώνεται ο δημοκρατικός πολίτης» (σελ. 126).
Αυτό ακριβώς επιζητούμε κι εμείς σήμερα ως κυπριακή κοινωνία. Τον δημοκρατικό, ενεργό και ευαισθητοποιημένο πολίτη. Διότι αυτό είναι το κλειδί που θα μας οδηγήσει σε μια καλύτερη και πιο ανθρώπινη κοινωνία.
Αγαπητή Ρένα σε χαίρομαι και σε συγχαίρω για την πραγματικά σημαντική δουλειά σου, η οποία μας γεμίζει ελπίδα για το μέλλον και μας βοηθά να οικοδομήσουμε έναν καλύτερο κόσμο για εμάς και τα παιδιά μας.
Είμαι απόλυτα βέβαιος ότι το βιβλίο σου μπορεί να αξιοποιηθεί από όλους μας ως εργαλείο ανάπτυξης δράσεων και πολιτικών στον τομέα του εθελοντισμού, της περαιτέρω ανάπτυξης της Κοινωνίας των Πολιτών και των αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Γιατί ο στόχος μας είναι μια κοινωνία με δραστήριους πολίτες, ικανούς να οργανώνονται και να παρεμβαίνουν στην δημόσια ζωή, να διευρύνουν την ποιότητα της Δημοκρατίας μας και να συμβάλουν στα νέα μεγάλα αιτήματα.
Ρένα μου, καλοτάξιδο και καλοδιάβαστο.
Καλή συνέχεια και καλή δύναμη σε ό,τι άλλο κάνεις.